Cúng
ông Công ông Táo là một ngày lễ cổ truyền rất được coi trọng của người Việt
Nam, vì thế mâm lễ thường được gia chủ chuẩn bị rất trang trọng.
Mâm
cỗ chung
Theo quan niệm truyền thống, các Táo quân là người
coi sóc bếp lửa trong gia đình sẽ cưỡi cá chép bay về thiên đình, thay mặt gia
chủ bẩm báo mọi sự trong gia đình năm cũ đã qua với Ngọc hoàng đồng thời thay
gia chủ bày tỏ mong muốn một năm mới vạn sự an lành, đủ ăn đủ mặc.
Vì Táo Quân quanh năm chỉ ở trong bếp, biết hết mọi
chuyện trong nhà, nên còn được gọi là Vua Bếp. Để Vua Bếp "phù trợ"
cho gia đình năm mới nhiều may mắn, người ta thường làm lễ tiễn đưa ông Táo về
chầu Trời rất trọng thể.
Lễ vật cúng Táo Quân gồm có: mũ ông Công ba cỗ hay
ba chiếc: hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai
cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Những mũ này được trang sức với
các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những giây kim tuyến màu sắc sặc sỡ.
Để đơn giản, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy. |
Những đồ "vàng mã" này (mũ, áo, hia và một
số vàng thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp
cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo Công.
Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con,
người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc nữa. Gà luộc này phải thuộc loại gà
cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng Thượng
Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con
gà cồ vậy!
Ngoài ra, để các ông và các bà Táo có phương tiện về
chầu trời, ở miền Bắc người ta còn cúng một con cá chép còn sống thả trong chậu
nước, ngụ ý "cá hóa long" nghĩa là cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo
về trời. Con cá chép này sẽ "phóng sinh" (thả ra ao hồ hay ra sông
sau khi cúng).
Ở miền Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với
yên, cương đầy đủ. Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia
bằng giấy là đủ.
Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể
trên, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm,
măng…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo
Quân.
Một
mâm cỗ mặn cúng ông Công ông Táo thường thấy nhất
Cúng ông Táo phải đặt trong bếp, khi cúng phải bật bếp lên cho cháy rực, mâm cỗ đề huề, cả nhà quanh năm no ấm. |
- 1 đĩa gạo
- 1 đĩa muối
- 5 lạng thịt vai luộc
- 1 bát canh mọc
- 1 đĩa xào thập cẩm
- 1 đĩa giò
- 1 con cá chép rán (hoặc cá chép sống)
- 1 đĩa xôi gấc,
- 1 đĩa chè kho
- 1 đĩa hoa quả
- 1 ấm trà sen
- 5 chén rượu
- 1 quả bưởi
- 1 quả cau, lá trầu
- 1 lọ hoa đào nhỏ
- 1 lọ hoa cúc
- 1 tập giấy tiền, vàng mã
Một số gia đình có thể thay thịt vai luộc bằng một
con gà luộc ngậm hoa hồng hoặc chủ động thay đổi các món canh như canh măng,
canh mọc, canh bóng…gà luộc ngậm hoa hồng hay ớt đỏ tỉa hoa và chuẩn bị những
món hơi khác nhưng cũng vẫn giữ được tính truyền thống và bản sắc như: bánh
chưng gấc, xôi vò, xôi chè, thịt đông, nem rán, cá kho riềng, trám hoặc thịt
kho tàu, giò xào, giò nạc, món xào, canh măng, hành muối, gia vị mắm muối, trà,
rượu, hoa , trầu cau…
Thời nay các bà nội trợ bận rộn cũng không phải lo
nghĩ nhiều và mất công làm tất cả các món ăn trên, đa số các món
trong mâm cúng như: bánh chưng, giò, nem thì đã có bán sẵn, còn thịt đông, cá
kho, hành muối làm từ trước hoặc thậm chí cũng có thể mua sẵn, đến đúng hôm đó
thì chỉ cần luộc gà, nấu canh, làm món xào nóng là xong.
Cúng ông Táo phải đặt trong bếp, khi cúng phải bật bếp
lên cho cháy rực, mâm cỗ đề huề, cả nhà quanh năm no ấm. Có người thì vừa đặt một
mâm cúng trong bếp và thêm một mâm khác cúng trên bàn thờ.
Lưu
ý:
Khi mua đồ cúng ông Công ông Táo cần lưu ý màu sắc của
mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Thí dụ: Năm hành kim thì dùng màu vàng;
Năm hành mộc thì dùng màu trắng;
Năm hành thủy thì dùng màu xanh;
Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ;
Năm hành thổ thì dùng màu đen.
Và cũng có lẽ do quan niệm mỗi nơi, cộng thêm sự
phong phú về nếp sống văn hóa ở mỗi vùng miền mà nghi thức cúng Ông Táo cũng có
phần khác nhau ở mỗi địa phương.
Vân Thơ
(TH)/Theo Khỏe & Đẹp